“Niet de dingen zelf maken de mensen van streek, maar hun gedachten erover”. Dit is een uitspraak van de filosoof Epictetus, die in één zin de gedachte achter de Rationele Effectiviteits Training samenvat. Deze is namelijk dat het niet zozeer de situatie is die jouw gedrag en emoties bepalen, maar jouw gedachten in en over de situatie. RET is een methode om ongewenst gedrag of emoties van jezelf om te buigen naar meer effectief gedrag of effectievere emoties. Om dit duidelijk weer te geven, is het ABC schema ontwikkeld. Hieronder staat het schema weergeven aan de hand van het houden van een presentatie.
ABC schema
A: staat voor activiteit of gebeurtenis. In dit geval de presentatie. B: staat voor bril/gedachten/interpretatie. Mensen denken verschillend over het houden van een presentatie. De één zal bijvoorbeeld denken: ‘Ik ben zo zenuwachtig, ik kom straks niet meer uit mijn woorden en ga af als een gieter’. Een ander kan juist denken: ‘Ik heb zin om mijn verhaal te doen en ben erg benieuwd naar de reacties’. C: staat voor consequentie/gevoelens/gedrag. De rampdenker raakt bijvoorbeeld in paniek, krijgt een trillende stem en zweethanden. De positieve denker heeft positieve spanning, is verwachtingsvol en krijgt adrenaline.
Irrationele gedachten
RET maakt onderscheid tussen ineffectieve gedachten en effectieve gedachten, ook wel irrationele en rationele gedachten genoemd. Bij RET draait het om de irrationele gedachten, zoals de gedachten van de rampdenker in het bovengenoemde voorbeeld. Deze gedachten herken je als:
ze niet leiden tot effectief gedrag/emoties;
ze niet kunnen worden onderbouwd met feitelijke gegevens;
ze niet logisch zijn/de redenering klopt niet.
Het gaat er niet om dat irrationele gedachten fout zijn. Het gaat erom wat jouw gevoel is bij deze gedachten. Deze kan niet goed zijn en je wilt er graag iets aan veranderen, zodat jouw gedachten je juist verder helpen.
Hoe zet je RET in?
We hebben uitgelegd wat RET inhoudt. Maar hoe kun je RET zelf inzetten of je medewerkers ermee verder helpen? Probeer onderstaande stappen eens uit.
Beschrijf een activerende situatie die bij jou ongewenste gevoelens en reacties heeft opgeroepen (A).
Beschrijf je irrationele gedachten over de situatie (B).
Beschrijf wat jevoelde bij die gedachten (B).
Beschrijf je ineffectieve gedrag (C).
Stel jezelf nu de vraag: Welke gezonde effectieve gedachten kan ik voor B in de plaats stellen? En welke voordelen moet dit me op gaan leveren? Bijvoorbeeld: ‘Dit zal wel weer helemaal fout gaan.’ De rationele gedachte hierbij kan zijn: ‘Als ik het niet probeer, leer ik er ook niets van.’
Als laatste vraag je jezelf af wat je had willen voelen op dat moment en wat je nu wilt gaan doen.
Natuurlijk is het niet zo dat jij na het doorlopen van deze stappen ineens van je irrationele gedachten af bent. Dit heeft ook tijd nodig, maar op deze manier ga je er wel bewust mee aan de slag.