Afgelopen zondag naar een moederdagconcert geweest. Kamermuziek. Ik heb zelf altijd viool gespeeld en het altijd heerlijk gevonden om samen te spelen in huiskamerkring.
Luisterend naar het concert waarin strijkwartetten en het klarinetkwintet van Mozart werden gespeeld, viel me ineens de overeenkomst met een zelfsturend team op. Bij kamermuziek is er geen leider zoals een dirigent die alleen tot doel heeft het orkest/team tot een goede gezamenlijke productie te brengen. Dit is natuurlijk wel nodig bij grotere teams/orkesten omdat het dan al snel te ingewikkeld wordt. En ook bij de kamermuzieksetting in het kleine team is er altijd een leider. Deze teamleider, in strijkbezettingen altijd de eerste viool, heeft net als de andere leden van het kwartet of kwintet zijn eigen partij/taak en daarnaast zorgt hij voor het goed samenwerken binnen het team.
Wat is daar voor nodig?
- De teamleider moet de andere leden vertrouwen op hun expertise, hij kan hun taak niet overnemen.
- De leden van het team moeten een bepaalde competentie hebben om zelfstandig hun partij te kunnen spelen, maat kunnen houden en ervaring in het samenspelen. Dit is niet voor beginners. Je moet eerst de taak goed onder de knie hebben voordat je het geheel kan overzien en onderling kan afstemmen.
- De teamleider zorgt voor sturing en eenheid. Hij zorgt voor het (af)stemmen in het begin en geeft aan wanneer er gestart wordt. Ook geeft hij belangrijke inzetten aan. Is iemand de draad kwijt dan zorgt de teamleider ervoor dat hij weer on track komt.
- Tijdens het werken in het team doet ieder zijn/haar deel naar beste kunnen. Iedereen neemt verantwoordelijkheid voor zijn deel.
- Het gehele team houdt rekening met de zwakste schakel, dat betekent het stuk wordt niet sneller gespeeld dan de zwakste speler bij kan houden.
- Het team houdt de leider in de gaten. De teamleider hoeft dus niet steeds achter iedereen aan te vangen, nee, het team volgt en kijkt op cruciale momenten naar de teamleider.
- De teamleider moet open staan voor feedback van het team. Anders kan het voorkomen dat de teamleider gaat ‘jagen’. Hij gaat dan steeds sneller spelen. De rest van de leden reageren hierop door iets trager te spelen zodat de eerste viool zijn tempo wat kan afzwakken. Luistert hij echter niet naar zijn team, dan zal hij dat jagen niet opmerken en zijn gedrag niet aanpassen.
- Iedereen in het team luistert naar elkaar. Er is continu afstemming op tempo. Het gaat om het gezamenlijke product. Het heeft geen zin als iemand het eerste aankomt….
Het is duidelijk dat dit niet voor ieder team is weggelegd. Het betekent ook niet dat er helemaal geen leiding meer aan te pas hoeft te komen. Het is belangrijk dat de leden in het team bereid zijn de leider te volgen en het is belangrijk dat de leider naar zijn team luistert om niet af te dwalen op zijn eigen pad.
De Praktijk
In de praktijk zien we soms dat zelfsturende teams een hype kunnen zijn, die dan in een organisatie ineens overal moeten kunnen functioneren. We zien dit vaak bij professionals die inhoudelijk vaak wel de expertise hebben. Echter er is altijd iemand nodig voor het overzicht en de grote lijn. Functioneert een team zelfsturend dan is dat prima en kan je dat gedrag versterken door ze als leidinggevende de vrijheid, verantwoordelijkheid en het vertrouwen te geven.
Het is echter meer iets dat organisch moet ontstaan dan van buitenaf opgelegd kan worden. Het werkt niet tegen een team te zeggen jullie moeten meer zelfsturend zijn. Dat is zoiets als allemaal mensen in het water te gooien en te verwachten dat ze als een school vissen gaan zwemmen. Nee, wees er eerst 100% van overtuigd dat iedereen kan zwemmen, dat is de minste vereiste. Dat mag al niet teveel energie kosten, want men moet daarnaast oog kunnen hebben voor het grotere geheel. Dat kan niet iedereen. Het is dus meer de kunst om te kijken hoe het team functioneert, wat er als vanzelf gebeurt en hoe je het verder de kant op kan bemoedigen en aansporen om verantwoordelijkheid te nemen en elkaar onderling aan te spreken.
Pas als je echt het vertrouwen hebt gaat het ook werken, anders houdt het team het gevoel dat ze gecontroleerd worden of dat er bepaalde verwachtingen zijn die ze niet uitgesproken worden. Dat wordt dan een hoop geduw en getrek. Nee, geef ze dan eerst liever wat succeservaringen mee, zodat ze in kleine bezetting denken en voelen, waar hebben we die dirigent eigenlijk nog voor nodig?
Wil je reageren? Als dank ontvang je een kortingsvoucher voor ons eerstvolgende seminar.
Hugo
op 17 May 2014